У гродзенскіх Пышках жывуць даўнія легенды пра лесавікоў і прывідаў. У час вайны лясны бераг найдаўжэй трымаў абарону. Зараз гарадскі лес збірае аматараў фізкультуры, ціхіх шпацыраў ды гульняў з дзецьмі. Цікавосткі пра ўрочышча Пышкі - у новым артыкуле «Гарадзенскай азбукі».
Адкуль пайшла назва «Пышкі»
Ёсць дзве версіі, адкуль паходзіць назва Пышкі. Згодна з першай, так называлі мажных жыхароў аднаіменнай вёскі, якая мяжуе с лясным масівам. Магчыма, назву вёсцы, а па ёй і лесу, дало прозвішча ці мянушка кагосці з вяскоўцаў.
Па другой версіі, назва ляснога масіву звязана з асаблівасцямі расліннага свету. Магчыма, назва находзіць ад літоўскага слова «pušis», што ў перакладзе азначае «сасна».
Легенды і містыка
З Пышкамі звязаныя некалькі даўніх гісторый і легенд. Расказваюць, што ў лесе можна сустрэць безгаловага трубача. Такое спатканне нібыта можа прынесці нядобрыя весці, але пакуль ніводны з наведвальнікаў лесу пра падобныя сустрэчы не расказваў.
Як і ва ўсякім лесе, у Пышках нібыта ёсць свой лесавік. Ён умее вадзіць падарожных кругамі нават па добра знаёмых месцах. Бывалыя аматары бавіць час у лесе раяць «блытаць» лесавіка ў адказ. Уваходзіць на палянкі з аднаго боку, а сыходзіць у іншы.
Таямнічасці лесу надаюць і старыя могілкі. Ёсць згадкі, што недалёка ад іх сустракалі і нават сфатаграфавалі прывід.
Сляды Першай і Другой сусветных войнаў
У Пышках і зараз можна пабачыць рэшткі драўляна-землянога форта — абарончага збудавання часоў Першай сусветнай вайны. Гэта адзін з сямі земляных фартоў, што былі збудаваны ўздоўж берагоў Нёмана.
Трымаць абароны гэтаму форту давялося ўжо на начатку Другой сусветнай. У чэрвені 1941 года тут месціўся летні лагер курсантаў памежнай школы НКУС. Тут трымалі абарону каля 100 байцоў.
З лістоў абаронцаў вядома, што «ворагу атрымалася „зачапіцца“ за правы бераг, але контратакай памежнікаў іх выбілі з плацдарму і скінулі ў раку». У гэтым месцы перайсці Нёман у фашысцкага войска не атрымалася.
Падчас акупацыі Пышкі былі месцам сховішча для жыхароў бліжэйшых вёсак. Таксама ёсць згадкі пра кароткія дыслакацыі ў лясным масіве партызанаў.
Ці былі растрэлы ў Пышках?
Цікавасць да гэтага пытання з’явілася на пачатку 1990-х, калі адкрыліся звесткі пра Курапаты. Некаторыя з мясцовых старажылаў узгадвалі пра гэта ва ўспамінах: «Старэйшыя казалі, што там пасля вайны былі расстрэлы. Але каго стралялі, я не ведаю. Былі чуткі, што з турмы людзей вывозілі», — расказваў 87-гадовы Генрых Кізюкевіч у 2020 годзе.
Дакументальна пацверджаны факт растрэлу ў вёсцы Пышкі польскага архітэктара, інжынера-тэхнолага Антонія Даўнаровіча, якога западозрылі ў шпіянажы. Здзейснілі растрэл супрацоўнікі НКУС 20 ліпеня 1944 года.
Пошукі месцаў масавых растрэлаў і раскопкі праводзілі ў Пышках ў 1991 годзе, але вынікаў яны не далі. Пытанне надалей застаецца адкрытым.
Улюбёнае месца на шпацыр
У ХХ стагоддзі Пышкі сталі папулярным месцам адпачынку жыхароў Гродна. У міжваенны час уздоўж Нёмана курсіравалі два параходы: «Ядвіга» і «Ягела», які ў выходныя дні даплываў да другіх мястэчак. Каля першага землянога фарта арганізавалі самаробную пляцоўку для актыўных гульняў з мячом. Гродзенскія скаўты рабілі кароткія выцечкі ў лес, каб «гуляць там у ваенныя гульні, а потым спяваць патрыятычныя песні». Пра гэта пісаў краязнаўца і пісьменнік Станіслаў Пачобут-Адляніцкі. Сучасныя Пышкі - папулярнае месца адпачынку гаражан на любую пару года. Летам тут добра пазагараць на пляжы «Усікі», зімою — прайсці круг на лыжах па сцежцы здароўя. У лесапарку ёсць зоны для занятку фізкультурай, пункты пракату спартыўнага інвентару, ровараў і самакатаў а таксама некалькі месцаў, дзе можна замовіць гарбаты ці падсілкавацца.