Таямнічы план Гродна: што мы ведаем пра трэцюю па старажытнасці выяву горада, ад якой засталася толькі фотакопія

Ніводзін беларускі горад не мае такой выдатнай графічнай дакументацыі як Гродна. У 1567 г. была створана знакамітая гравюра «Праўдзівае адлюстраванне горада Гродна ў Літве» — гравюра Цюндта-Адэльгаўзера. Праз некалькі дзесяцігоддзяў, у 1600 г. паўстала вядомае «Гродна» Тамаша Макоўскага. А што пазней? Аказваецца, існаваў яшчэ адзін старадаўні план горада, які быў страчаны ў час Другой сусветнай вайны. Пра яго піша канал пра гісторыю Hrodna 11:27.

Гравюры на кефіры і вокнах крамы

Гравюры Цюндта-Адэльгаўзера і Макоўскага шмат разоў перадрукоўваліся ў 17 — 19 ст. Яны паказваюць нам пераўтварэнне сярэднявечнага Гродна ў рэнесансны горад, сапраўдную трэцюю сталіцу Рэчы Паспалітай.

Сёння яны сталі часткай гарадской штодзённасці. Напрыклад, гравюру Цюнта-Адэльгаўзера можна ўбачыць на сцяне гімназіі № 10 або на вокнах крамы «Баторыя». Купляючы малако, кефір ці масла гандлёвай маркі «ГороденЪ», кожны можна дэтальна разгледзець Стары Замак і Фару Вітаўта на гравюры Тамаша Макоўскага.

«Дзірка» даўжынёю ў два стагоддзі?

Што было далей? А далей былі цяжкія войны сярэдзіны 17 ст., якія назаўсёды змянілі Гродна. Далей арыгінальныя графічныя выявы Гродна пачынаюць з’яўляцца толькі на рубяжы 18 — 19 ст.

Чытайце таксама: Знайшлася невядомая гравюра Гродна. Цяпер ёй валодае гродзенскі мастак

Выходзіць мы маем «дзірку» ў выявах горада даўжынёю аж у два стагоддзі? Аказваецца не. Трэцяй па старажытнасці выявай з’яўляецца таямнічы план горада, які да Другой Сусветнай вайны захоўваўся ў Варшаве, а сёння засталася толькі яго чорна-белая фотакопія.

Таямнічы план Гродна, які захоўваўся ў Варшаве. На ім бачна горад у першых дзесяцігоддзях XVIII ст.

Хто і калі намаляваў таямнічы план Гродна?

Гэта даволі дакладны план Гродна і бліжэйшых ваколіц, зроблены на нямецкай мове. На ім паказаныя рака Нёман, дарогі «ў Літву» і «ў Польшчу», а таксама падрабязна паказаны Гродна з усімі ўзгоркамі, равамі, выспамі на Нёмане і, што асабліва цікава, гарадской архітэктурай. Будынкі паказаны стылізавана (уніяцкія святыні з купаламі, а рыма-каталіцкія са шпілямі), але на ёй добра бачныя Каложская і Прачысценская цэрквы, касцёлы дамініканаў, францысканцаў, езуітаў, бернардынцаў, а таксама свецкія будынкі - Стары замак, палац Сапегаў (цяпер былы піўзавод), палац Радзівілаў за Нёманам. Нават мост на Стары замак з аркамі паказаны. Дамінуе над горадам часткова разбураная пасля чарговага пажару Фара Вітаўта.

Усё, што мы можам сёння, гэта прыкладна датаваць гэты план-малюнак першымі дзесяцігоддзямі 18 ст. Хутчэй за ўсё яго аўтарам быў нейкі вайсковец, бо ў гады Паўночнай вайны менавіта вайскоўцы складалі такія планы. Магчыма, яго аўтарам быў немец, магчыма, саксонец з Дрэздэна, які знаходзіўся на службе караля Рэчы Паспалітай Аўгуста ІІ Моцнага. Але гэта толькі версіі.

Аўтар — французскі інжынер, які служыў Пятру І?

План гэты крыху нагадвае карты Жазэфа Гаспара Ламбера дэ Герэна (франц. Joseph-Gaspard Lambert de Guerin) — французскага інжынера, які ў званні генерал-маёра служыў у расійскай арміі ў 1701−1706 гг. Ён у час пераходаў арміі ад Варшавы да Гродна склаў некалькі карт заходніх ваколіц горада на Нёмане. Яго планы захаваліся ў Пецярбургу і на іх таксама паказаны Гродна, праўда зусім ужо ўмоўна.

Шкада, што мы бадай што ўжо ніколі не пабачым аргінал гэтага цікавага плана і не даведаемся гісторыю яго паходжання, але таму ён становіцца яшчэ больш цікавым і таямнічым.

Поделиться

Последние записи

«Нормальный был гастроном — теперь там продают обои». Хватает ли магазинов в центре Гродно?

Хватает ли в центре Гродно продуктовых магазинов? Споры об этом вызвало открытие на углу Советской…

21 ноября 2024

Где организовать праздничную фотосессию? Гродненские студии уже подготовили новогодние локации

Нарядная хвоя, свечи, новогодние венки и гирлянды, светлый или темный фон на выбор. Гродненские фотостудии…

19 ноября 2024

«Перед выборами — благоприятное время для петиций». Как заставить чиновников решать проблемы и почему новая площадка «меркаванне.бел» для этого не подходит

Власти создали новую платформу “меркаванне.бел”. Ее позиционируют как онлайн-площадку, на которой каждый сможет в свободной…

15 ноября 2024

«В Гродно живут те еще „шальные императрицы“». Создательница бренда Krikate рассказала, как добралась до парижской недели моды

Коллекция одежды гродненки Екатерины Корлатяну дебютировала этой осенью на Парижской неделе моды. А начиналось все…

14 ноября 2024

«Первую прибыль потратил на станок». Гродненец в школе вытачивал биты, а к 27 годам открыл свое производство мебели

Гродненец Роман Нагула почти полжизни работает с деревом. Школьником он начинал с бейсбольных бит, а…

13 ноября 2024

«Планирую повторить гербарий Элизы Ожешко». Гродненка 20 лет проработала ветврачом, а теперь плетет венки на заказ

Гродненка Анна Тарковская почти круглый год собирает травы, а потом плетет из них венки. За…

11 ноября 2024